به بهانه‌ی روز جهانی ایدز: در ستایش کاندوم
استفاده‌ی صحیح و مداومِ کاندوم لاتکسیِ مردانه* اننقال عفونت‌های آمیزشی و ویروس نقص ایمنی انسان (اچ‌آی‌وی) را کاهش می‌دهد. مطالعات اپیدمیولوژیک و آزمایشگاهی اثرگذاری کاندوم را در پیشگیری از عفونت‌های آمیزشی و اچ‌آی‌وی اثبات کرده‌اند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد کاندوم‌های لاتکسی مردانه مانع محکمی حتا بر سر راه کوچک‌ترین پاتوژن‌های بیماری‌های مقاربتی هستند. تحقیقات اپیدمیولوژیکی بر روی کسانی که شریک جنسی اچ‌آی‌وی مثبت دارند نشان داده‌است استفاده از کاندوم در پیشگیری از انتقال ویروس بسیار موثر است. با این وجود اندازه‌گیری میزان دقیق محافظت به خاطر چالش‌های متودولوژیکِ مختص بررسی رفتارهای جنسی، که امکان سنجش و بررسی دقیق و مستقیم‌شان وجود ندارد، دشوار است. بر اساس مبانی نظری و تحقیقات در مورد کاندوم‌ها، میزان اثرگذاری کاندوم بسته به انواع عفونت و راه‌های انتقال متفاوت است. کاندوم نمی‌تواند تمام نقاط آلوده یا مناطقی را که ممکن است آلوده شوند، تحت پوشش قرار دهد. بنابراین کاندوم در محافظت از عفونت‌هایی که از طریق مایعات جنسی منتقل می‌شوند (همچون سوزاک، کلامیدیا، تریکومونا و اچ‌آی‌وی) در مقایسه با عفونت‌هایی که از طریق پوست هم منتقل می‌شوند ( مانند تبخال تناسلی، زگیل تناسلی، سیفلیس و شانکروئید) موثرتر است.
تاریخ کاندوم
انسان‌ها طی دوران‌های مختلف سعی کرده‌اند راهی برای پیشگیری از بارداریِ ناخواسته و عفونت‌های آمیزشی پیدا کنند. مصریان باستان از غلاف‌های کتانی جهت محافظت برابر عفونت‌های آمیزشی، انگل‌های موذی و بیماری‌های مناطق گرمسیر استفاده می‌کردند. چینی‌ها سعی می‌کردند با کاغذهای ابریشمی پیچیده در لفاف روغنی، که با آن اندام جنسی مردانه را می‌پوشاندند از انتقال عفونت پیشگیری کنند و ژاپنی‌ها برای این منظور از غلاف‌های چرمی و لاکی استفاده می‌کردند. رومیان باستان هم از کاندوم‌هایی استفاده می‌کردند که از مثانه‌ی بز درست می‌شد.
تاریخ کاندوم در اروپا از قرن شانزدهم شروع می‌شود، وقتی بیماری سیفلیس به اوج اپیدمی خود رسید. در سال ۱۵۶۴ پزشک ایتالیایی دکتر گابریل فالوپیو[i] ادعا کرد، کیسه‌ی کتانی‌ای که در ترکیبی از نمک و گیاهان دارویی خوابانده شده باشد جلوی انتقال سیفلیس را می‌گیرد. در قرن هجدهم کاندوم‌های کتانی و ابریشمی و همچنین غلاف‌هایی از روده‌ی بز و گوسفند مورد استفاده قرار می‌گرفتند. برای پیشگیری از لیز خوردن کاندوم، روبانی بر لبه‌ی باز آن تعبیه شده بود که به دور اندام جنسی مردانه گره‌می‌خورد. مردم کاندوم‌هایی که از احشا حیوانات درست می‌شد را بیش از یک‌بار مصرف می‌کردند؛ در نقاشی‌‌های آن دوران گاهی کاندوم‌هایی آویزان از بند رخت و منتظر خشک شدن، دیده می‌شود.
نام کاندوم احتمالاً از واژه‌ی لاتین «کوندوس» به معنی نهنج یا ظرف مشتق شده‌است. توضیح دیگر این است که کاندوم‌های ساخته‌شده از احشا حیوانات توسط یک پزشک ارتش انگلیسی به نام دکتر کولونل کواندام[ii] در سال ۱۶۴۵ اختراع شد و کاندوم از نام او گرفته شده‌است. ما مطمئن نیستیم چه کسی کاندوم را اختراع کرد، اما می‌دانیم همیشه استفاده شده‌است. شواهدی در نوشته‌های مارکی دوساد و کازانووا به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد آن‌ها هم از کاندوم‌های کتانی (کازانووا اسم آن را « بارانیِ انگلیسی» گذاشته‌بود) برای پیشگیری از عفونت‌های آمیزشی استفاده می‌کردند. در سال ۱۸۳۹ چارلز گودیر[iii] راهی برای پردازش لاستیک طبیعی پیدا کرد که طی آن در اثر سرما بسیار سفت و در اثر حرارت شل می‌شد و خاصیت الاستیک پیدا می‌کرد. این روش در تولید کاندوم هم پیشرفتی به حساب می‌آمد؛ برخلاف کاندوم‌های ساخته شده از احشای حیوانات، این کاندوم‌ها کش می‌آمدند و به آسانی هنگام استفاده پاره نمی‌شدند. البته این کاندوم‌ها کمی ضخیم بودند و از داخل درزی داشتند و بنابر این چندان راحت نبودند. به جز این مدل، کاندوم‌های پلاستیکی کوچکی هم موجود بودند که فقط سر آلت را می‌پوشاندند و اغلب در ایالات متحده و انگستان استفاده می‌شدند. البته احتمال بیرون آمدن این مدل بیشتر بود و گاهی انقدر تنگ بود که اندام جنسی را منقبض می‌کرد. این کاندوم‌ها «کاپوت» نامیده می‌شدند ( معادل فرانسوی کاندوم)، شاید به خاطر این‌که شبیه کلاهی بود که زنان آن دوران به سر می‌گذاشتند که آن هم کاپوت نامیده می‌شد. از آن دوران تلاش برای هرچه نازک‌تر و راحت‌تر کردن کاندوم‌ها با سرعت بیشتری آغاز شد و حدود یک قرن بعد کاندوم‌های لاتکسی کم‌کم وارد بازار شدند. از سال‌های ۱۹۹۰ کاندوم‌های پلاستیکی کم‌کم از بازارهای دنیا جمع‌آوری شدند.
استفاده و نگهداری صحیح از کاندوم
- همیشه از کاندوم و فقط از کاندوم‌های لاتکسی استفاده کنید. اگر جزو کسانی هستید که به لاتکس حساسیت دارند کاندوم‌های پلی‌یورتانی هم در دسترس هستند.
- کاندوم را در جای مناسب، خشک و خنک نگهدارید. هرگز آن را در جایی مثل داشبورد ماشین، کیف پول، یا در تماس با وسایل تیز مثل کلید و چاقو نگذارید.
- قبل از استفاده تاریخ تولید و انقضا را نگاه کنید. کاندوم‌های کهنه به آسانی پاره می‌شوند. قبل از باز کردن بسته‌ی هر کاندوم دقت کنید سوراخ و پارگی نداشته باشد. برای باز کردن بسته‌ی کاندوم از دندان، قیچی، یا چیزهای تیز دیگر استفاده نکنید.
- کاندوم را بر آلت کاملاً برافراشته بپوشانید و قبل از آن خود کاندوم را کامل باز نکنید. قسمتی از نوک کاندوم را بین دو انگشت نگه دارید تا جای کافی برای جمع شدن مایعات جنسی‌تان وجود داشته باشد. اگر سعی کردید از سمت اشتباه‌اش آن را بپوشانید از کاندوم جدید استفاده کنید چون ممکن است نوک کاندوم به پیش‌منی – که هم حاوی اسپرم است و هم عفونت– آغشته شده‌باشد.
- در استفاده از لوبریکنت‌ها و ژل‌های قابل حل در آب – به‌خصوص در رابطه‌ی جنسی مقعدی– گشاده دست باشید. لوبریکنت‌ها احتمال پارگی کاندوم را به حداقل می‌رسانند. هرگز از روان‌کننده‌های روغنی ( وازلین، روغن بچه، روغن خوراکی و…) استفاده نکنید. لوبریکنت‌های روغنی خطر پارگی کاندوم را بالا می‌برند.
- کاندوم را بعد از انزال و پیش از آنکه آلت به حالت عادی برگردد، فوراً خارج کنید، ته آن را گره بزنید تا مایعات درون‌اش بیرون نریزد. هرگز از یک کاندوم دوبار استفاده نکنید.
از آن‌جایی که مصرف کاندوم به رفتارهای خصوصی انسان مربوط است و آشکارا در موردش اطلاع‌رسانی نمی‌شود باورهای نادرست و شایعاتی حول آن شکل گرفته‌است، پس قبل از رابطه‌ی جنسی مطمئن شوید که واقعیت‌ها را در مورد کاندوم می‌دانید. در پایان این یادداشت به برخی از این باورهای نادرست و واقعیت‌های در مورد کاندوم اشاره می‌کنم.
«در رابطه‌ی جنسی دهانی کاندوم لازم نیست»
اشتباه است؛ شما برای سکس دهانی هم به کاندوم نیاز دارید چون عفونت‌هایی مانند اچ‌ای‌وی، سوزاک، کلایمدیا و تبخال، به این شیوه هم منتقل می‌شوند. کاندوم‌های مردانه‌ی طعم‌دار به همین منظور تولید می‌شوند.
«استفاده‌ی همزمان از دو کاندوم مطمئن‌تر است»
خیر؛ استفاده از دو کاندوم مردانه روی هم، و یا یک کاندوم زنانه و یک مردانه به طور همزمان امکان پارگی کاندوم را بیشتر می‌کند. در رابطه‌ی جنسی -مقعدی، واژنی، و دهانی- فقط از یک کاندوم استفاده کنید.
«کاندوم‌ها به راحتی پاره می‌شوند»
این‌طور نیست؛ اگر به درستی و با مراقبت از کاندوم استفاده کنید –نکاتی که پیشتر به آن‌ها اشاره کردم– به این راحتی‌ها پاره نمی‌شوند.
«کاندوم نمی‌گذارد چیزی حس کنم»
مارکی دوساد و کازانووا را به خاطر آورید و واقع‌بین باشید. امروزه کاندوم‌هایی با سایز، شکل و کیفیت مختلف در بازار موجودند اما هیچ کدام انقدر ضخیم نیستند که نگذارند چیزی حس کنید. برای پیدا کردن کاندوم موردعلاقه‌تان باید کمی وقت بگذارید.
پارتنرم/ من از قرص –پیشگیری از بارداری– استفاده می‌کند/ می‌کنم، پس ما کاندوم لازم نداریم
خیر، لازم دارید. قرص و راه‌های دیگر پیشگیری از بارداری شما را برابر عفونت‌های آمیزشی مراقبت نمی‌کنند. در ضمن اگر زن فراموش کند قرص بخورد، یا آنتی‌بیوتیک مصرف کند تاثیر قرص کاهش می‌یابد.
به هرحال برای پیشگیری مطمئن از بارداری هم استفاده از دو روش –کاندوم و یک روش پیشگیری دیگر– توصیه می‌شود.
من فقط با آدمهای خوب و سالم رابطه دارم و به کاندوم نیاز ندارم
برای عفونت‌های آمیزشی فرقی نمی‌کند که شما و پارتنرتان آدمهای خوبی هستید یا نه. ظاهر، شغل، تحصیلات و طبفه‌ی اجتماعی آدم‌ها معیاری جهت تشخیص عفونت‌های آمیزشی‌شان نیست. به علاوه بسیاری از این عفونت‌ها هیچ نشانه‌ی ظاهری‌ای ندارند بنابر این شما ممکن است دیگران را آلوده کنید بدون این‌که حتا خودتان خبر داشته باشید.
اگر بر استفاده از کاندوم اصرار کنم، پارتنرم فکر بدی درمورد من می‌کند
اصرار بر استفاده از کاندوم فقط به این معناست که شما می‌خواهید از بدن خود و شریک جنسی‌تان محافظت کنید. کسی که ارزش و جذابیت این موضوع را درک نمی‌کند شاید شریک جنسی مناسب شما نیست.
- امروزه کاندوم‌های زنانه هم در بازار موجودند اما از آن‌جایی که کاندوم‌های مردانه قابل دسترس‌تر، ارزان‌تر، متنوع‌تر و در پیشگیری از عفونت‌های آمیزشی موثرتر اند در این نوشته فقط به کاندوم مردانه می‌پردازم. البته من اگر قرار بود بر روی کاندوم‌ها اسم بگذارم می‌گفتم کاندوم پنیس و واژن. ولی متاسفانه عموماً با این اسم شناخته می‌شوند. اخیراً برخی به جای کاندوم زنانه می‌گویند کاندوم داخلی
[i] Gabriele Falloppio
[ii] Colonel Quondam
[iii] Charles Goodyear